Şarj sisteminde bir arıza meydana geldiğinde, alternatör aküyü şarj etmeyecektir, bu durumda araçtaki tüm elektrikli alıcılar elektriği aküden çekecek ve akü kısa sürede deşarj olacaktır (akü zayıflayıp, bitecektir.) Akü zayıfladığında araç marş basmaz ve motor çalışmaz. Motor çalışmıyorken ve marş sırasında tüm elektrik akımı aküden karşılanır. Motor çalışıyorken ise, alternatör elektrik üretir ve hem aküyü şarj eder, hem de tüm elektrikli alıcıların elektrik beslemesini yapar. Motor çalışıyorken örneğin alternatör yaklaşık 13,5 voltluk bir gerilim ve 9 amperlik akım şiddetiyle aküyü şarj eder. Akünün doluysa, şarj akımı düşürülür. Yolda giderken farlar, kalorifer, vb elektrikli alıcılar açıldıkça, alternatörün ürettiği akım şiddeti de artar, örneğin 15-20-30 amper gibi. Alternatör bir yandan aküyü şarj ederken, diğer yandan da alıcıların elektrik ihtiyaçlarını karşılamaktadır. (Bkz: Manyetizma-Alternatörün Çalışma Prensibi)
Akü-şarj sisteminde meydana gelen arızanın iki temel nedeni vardır:
*Aküden Kaynaklanan Şarj Sistemi Arızası
*Şarj Sisteminden Kaynaklanan Arıza
Motor Çalışmıyor, Marş Basmıyorsa 3 temel nedeni vardır:
*Akü Arızası*Marş Motoru Arızası
*Motor Yakıt Enjeksiyon-Ateşleme veya ECU-Sensör Arızası
Şarj sisteminde şu konulara dikkat edilmelidir:
*Akü kutup başları doğru ve sıkı şekilde takılmış olmalıdır.
*Şarj cihazıyla akü şarj edilirken, akü kutup başları sökülmelidir.
*Motor çalışıyorken, akü kutup başları kesinlikle sökülmemelidir.
*Alternatördeki pozitif (+) B+ çıkış ucuna bağlı kablonun sıkı şekilde bağlı olduğu kontrol edilmelidir.
*Alternatörün entegre regülatör uçlarına (F terminal ucuna) müdahale edilmemeli, gerilim uygulanmamalıdır.
(Bkz: Alternatör Nedir?)
(Bkz: Alternatör Nedir?)
Alternatör Arızaları
*Kömürlerin (fırçaların) Bitmesi
*Regülatörün (konjektör) arızalanması
*Mekanik arızalar (aşağıda açıklanmıştır)
*Diyotların arızalanması (Bkz: Diyot Arıza Kontrolleri)
*Kollektör halkalarının aşınması
*Rotor veya statör sargılarının yanması-kopması
AKÜ – ŞARJ SİSTEMİ ARIZA KONTROLLERİ
Aküden Kaynaklanan Şarj Sistemi Arızası
Şarj sistemi sağlam olmasına rağmen, akünün ömrünü tamamlaması, eskimesi, plakalarındaki aktif maddelerin dökülmesi-bitmesi, elektrolit seviyesinin azalması, saf su miktarının azalması vb. sebeplerle, akü şarj tutmayabilir. İlk yapılması gereken akünün kontrol edilmesidir. Bu konuda detaylı bilgi için bakınız. Akü Kontrolleri
Şarj Sisteminden Kaynaklanan Arıza
Motor çalışıyorken akünün şarj olabilmesi için, aküye gönderilen voltajın, akünün kendi voltajından daha büyük olması gerekir. Örneğin akü 12 volt ise, bu akü 12 volttan daha büyük bir voltaj ile şarj edilebilir; örneğin 12,9 veya 14, 9 volt gibi. Araçta şarj sistemi aküyü şarj etmediğinde, gösterge panelinde şarj lambası yanar.
Şarj lambasının yanma sebeplerine ve olası arızaları: (Bkz: Şarj Lambası Neden Yanar?)
Alternatördeki bağlantı uçlarına ve diyotların arıza kontrolüne buradan ulaşılabilir: (Bkz: Alternatör Diyot Kontrolleri)
Şarj sistemindeki arızanın kontrolü en mükemmel ve detaylı olarak, Arıza Diyagnostik (teşhis) Cihazı ile bilgisayar ortamında yapılabilmektedir. Bunun için ilgili arıza teşhis yazılımının kapsamlı ve/veya firmanın orijinal yazılımı olması gerekebilir. Diyagnostik cihazında;
*Akü voltajı (volt)
*Alternatörünürettiği voltaj (volt)
*Alternatörün ürettiği akım şiddeti (amper)
*Alternatöre binen yük (% olarak)
Bilgileri anlık olarak görülebilmektedir. Bu sayede şarj sistemindeki en küçük anormal durum veya arıza kolayca tespit edilebilmektedir.
Diyagnostik cihazıyla kontrol yapma imkanı yoksa,akü ile ilgili kontroller yapıldıktan sonra, şarj sisteminde aşağıdaki kontroller yapılabilir.
Şarj Arıza Lambasının Yanıp Yanmadığının Kontrolü
Şarj lambası yanıyorsa bu kontroller yapılmalıdır:(Bkz: Şarj Lambası Neden Yanar?)Alternatör Kayışı Kontrolü
Alternatör kayışı kopuk, gevşek, yıpranmış, yerinden kaymış, yağlanmış olmamalıdır.
Alternatör Tesisat-Kablo-Soket-Sigorta- Kontrolü
Alternatör bağlantı kablo-soketleri çıkmış, gevşemiş, korozyon yapmış, yağlanmış olmamalıdır. Tüm tesisat gözlemlenerek kontrol edilmelidir. Sigorta kutusunda alternatöre bağlı hattın sigortası bulunur, bu sigorta kontrol edilmeli, sigorta atmışsa sebebi (örneğin kısa devre veya aşırı akım) araştırılıp arıza giderilmeli ve sigorta değiştirilmelidir.
Alternatörün Mekanik Kontrolleri
Motor çalışıyorken alternatörden sürtünme, ötme, ıslık gibi sesler gelmemelidir. Böyle bir ses geliyorsa, alternatörün rulmanları ve mekanik yapısı kontrol edilmelidir, arıza giderilmelidir.
Alternatörün Mekanik Kontrolleri:
-Rulmanların Kontrolü
-Sargıların Gözle Kontrolü
-Kolektör Halkalarının Kontrolü
-Fırçaların Kontrolü
-Kabloların Kontrolü
Voltaj Ölçümüyle Şarj Sistemi Arıza Kontrolü
Motor çalışmıyorken akünün voltajı kutup başlarından bir voltmetre ile ölçülür, örneğin 12,4 volt. Daha sonra motor çalıştırılır ve rölantideyken tekrar akü kutup başlarından voltaj ölçülür, bu durumda ölçülen voltaj, daha büyük olmalıdır, örneğin 13,5 volt. Bunun anlamı alternatör elektrik üretiyor ve 13,5 voltluk bir gerilimle aküyü şarj ediyor. Eğer motor çalışıyorken akü voltajında bir değişiklik (artış) meydana gelmiyorsa, alternatör şarj etmiyor demektir. Şarj sisteminde bir arıza var demektir. (Bkz: Voltaj (Gerilim) Nasıl Ölçülür?)
Araç Üzerinde Alternatörün YÜKSÜZ Olarak Kontrolü (Yüksüz Çalışmada Amper Ölçümü)
Motor rölantide çalışıyorken ve araçtaki tüm elektrikli alıcılar kapalıyken, alternatörden çekilen akım şiddeti (amper) ölçülür. Bu durumda alternatörden çekilen akım şiddeti 10 amper ve 10 amperden daha az olmalıdır (Not: katalog değerleri baz alınmalıdır).
Ampermetre akünün + kutbu ile, alternatörün B+ ucu arasına (seri) bağlanır. Bunun için alternatörün B+ ucuna bağlı kablo çıkartılır ve ampermetrenin – ucu bu kabloya, ampermetrenin + ucu B+ ucuna bağlanır. Not: 9 ile 30-40 amper arası bir akım şiddeti geçebilir, bu yüzden ampermetre doğru bağlanmalı ve kapasitesi yüksek bir cihaz olmalıdır, aksi halde kablosu yanabilir, cihaz bozulabilir.
(Bkz: Amper Nasıl Ölçülür?)
Araç Üzerinde Alternatörün YÜKLÜ Olarak Kontrolü (Yüklü Çalışmada Amper Ölçümü)
Motor rölantide çalışıyorken durumdadır, aracın uzun farları açılır, kalorifer fanı en yüksek hız kademesinde çalışıyor konuma alınır.
Alternatörden çekilen akım şiddeti (amper) ölçülür. Bu durumda alternatörden çekilen akım şiddeti 30 amper ve daha fazla olmalıdır (Not: katalog değerleri baz alınmalıdır).
Ampermetre akünün + kutbu ile, alternatörün B+ ucu arasına (seri) bağlanır. Bunun için alternatörün B+ ucuna bağlı kablo çıkartılır ve ampermetrenin – ucu bu kabloya, ampermetrenin + ucu B+ ucuna bağlanır. Not: 9 ile 30-40 amper arası bir akım şiddeti geçebilir, bu yüzden ampermetre doğru bağlanmalı ve kapasitesi yüksek bir cihaz olmalıdır, aksi halde kablosu yanabilir, cihaz bozulabilir.
Eğer ölçülen amper değerleri, standart değerlerden daha düşük çıkıyorsa, alternatör arızalı demektir.
NOT: Bu testler sırasında akü tam doluysa, ölçülen amper değerleri standart katalog değerlerden daha az çıkabilir.
Alternatörler çok sık arızalanan donanımlar değildir. Alternatörde genellikle arızalanan kısım regülatör-fırça takımıdır. Böyle bir arıza durumunda regülatör-fırça seti değiştirilir ve arıza giderilir, alternatörün komple değiştirilmesine gerek yoktur, böylece arızanın çözüm maliyeti düşürülmüş olur.
Alternatörün değiştirilmesini gerektiren arızalar; ikaz (statör) sargıları veya rotor sargılarının arızalı olması, diyotların bozuk olması, mekanik olarak alternatörün hasar görmesi gibi durumlardır.
ALTERNATÖRÜN ELEKTRİKSEL KONTROLLERİ
*Rotorun Elektriksel Kontrolleri
*Statörün Elektriksel Kontrolleri
0 Yorumlar