Elektrik enerjisini kimyasal olarak depo eden ve bir alıcı bağlandığında bu kimyasal enerjiyi tekrar elektrik enerjisine dönüştürerek alıcıları besleyen üretece akü denir. Akü, motorlu araçlarda elektrikli donanımları çalıştıran güç kaynağıdır. Aküye, batarya veya akümülatör de denir. Aküler tekrar şarj edilebilir özellikteki güç kaynaklarıdır.
Akünün Görevleri Nelerdir?
*Motora ilk hareketin verilmesi için marş motorunu yüksek akımla beslemek.
*Şarj sisteminden (alternatörden) gelen elektrik akımıyla, elektrik enerjisini depolamak (şarj olmak).
*Motor çalışıyorken gerilim (volt) ve akım şiddeti (amper) dengelemesi yapmak.
*Motor çalışmıyorken, elektrikli alıcıları beslemek. Örneğin: Müzik sistemi, lambalar, kapı kilitleri, elektrikli otomatik camlar vb.
Akünün Genel Özellikleri
Aküde elektrik, elektrolit sıvısı ile pozitif ve negatif plakalar arasında gerçekleşen reaksiyon sonucu üretilir. Bu şekilde aküden elektrik elde edilmesine “deşarj” denir.
Akünün elektrikle beslenerek doldurulmasına “şarj”denir. Şarj olayı da bir kimyasal reaksiyonla meydana gelir. Akü deşarj olurken meydana gelen kimyasal reaksiyon tersine döndürüldüğünde, akü şarj olmuş olur.
Binek araçlarda 12 volt’luk aküler kullanılır, kamyon ve otobüs gibi ağır ticari araçlardaysa 24 voltluk şebeke gerilimi kullanılır. Bu araçlarda 24 volt elde etmek için, iki adet 12 voltluk akü birbirine seri bağlanır.
Aküler, artı ve eksi plakanın bir elektrolit sıvısına daldırılmasıyla oluşmuş “elemanlar”dan meydana gelir. Her bir eleman 2 volt gerilim üretir. Bu elemanların 6 tanesi birbirine seri olarak bağlanarak 12 volt’luk aküler elde edilir. Akü elemanları birbirine seri olarak bağlanırken, artı plakalarla eksi plakalar birbirine bağlanır.
Motorlu araçlarda akülerin en büyük işlevi, motorun çalıştırılabilmesi için marş sırasında marş motoruna gereken elektrik akımını vermektir. Bu sırada aküden oldukça fazla amperde akım çekilmektedir.
Araçlardaki aküler, motor çalışıyorken alternatör tarafından şarj edilir. Alternatörlerin aküyü şarj edebilmesi için, akü geriliminden daha büyük bir voltaj üretmeleri gerekir. Bu bakımdan alternatör genellikle 13,5 volt civarında bir voltajla aküyü şarj eder.
Akünün Parçaları Nelerdir?
*Akü gövdesi (kutusu)
*Pozitif ve negatif kutup başları
*Şarj göstergesi (İndikatör)
*Akü etiketi
*Toz kapağı
*Eleman kapakları (buşon)
*Elektrolit (akü sıvısı)
*Artı ve eksi plakalar
*Seperatörler (ayırıcılar)
*Bağlantı köprüleri
Akü Etiketi Nasıl Okunur? (Akü Kapasitesi Nedir?)
Akülerin üzerinde teknik özellikleri belirten etiket bulunur. Etiketin anlamış şöyledir:
12V 80 Ah EN/SAE/DIN 360A
Bir akünün en önemli parametresi kapasitesidir. AH (Amper Hour) amper saat ifadesinin kısaltması olan “AH” ibaresiyle belirtilir. Bu akünün kapasitesi 95 amper saattir.
12V: Nominal akü voltajı
80Ah: Akünün anma kapasitesi (Amper*saat) 20 saat akım çekildiğinde verebileceği akımı gösterir. Örneğin burada 80Ah aküden 20 saat akım çekilirse; 80=20 saat .x amper. X= 4 amper olarak bulunur.
360A: Aküden çekilebilecek maksimum akım. Buna soğukta kontrol akımı da denir -18 derecede en az 10 saniye süreyle bu akımı vermesi gerekir. Yani 360 amperi.
EN: Avrupa standartlarına uygunluk
SAE: Amerikan standartlarına uygunluk
DIN: Alman standartlarına uygunluk
95Ah bir aküden, 1 saat boyunca 95 amper çekilebilir ya da 95 saat boyunca 1 amper çekilebilir.
Aküde, plakalardaki aktif madde miktarı, plaka yüzey alanı ve elektrolitteki asit miktarı arttıkça, akü kapasitesi de artar.
Dizel otomobillerde, benzinli otomobillerden daha yüksek kapasiteli aküler kullanılır, bir dizel motora ilk hareketi vermek daha zordur. Yine büyük motorlu veya çok fazla elektrik alıcısı bulunan motorlu araçlarda, yüksek kapasiteli aküler tercih edilir.
Akü Kutup Başları Nasıl Belirlenir? (Akünün Artı ve Eksi Kutup Başları Nasıldır?)
*Aküye etiketin olduğu taraftan bakıldığında, sağ taraftaki kutup başı artı (+), sol taraftaki kutup başı eksi (-)’dir.
*Artı kutup başı daha büyüktür, eksi kutup başı daha küçüktür.
*Artı kutup başı koyu renklidir, eksi kutup başı açık renklidir.
*Artı kutup başında “+” işareti, eksi kutup başında “-“ işareti vardır.
Akünün artı kutbuna kırmızı akü kablosu, eksi kutbuna siyah renkli elektrik (şasi) kablosu takılır.
Oto Akü Çeşitleri Nelerdir?
Aküler temel olarak ıslak, kuru ve jelli aküler olarak çeşitlere ayrılır. Otomotivde ıslak ve jelli aküler kullanılır.
*Kurşun Asit Akü (Klasik açık kapaklı kurşun asit akü, kapalı tip kurşun asit akü, kalsiyumlu tip kurşun asit akü)
*Jelli Akü
*Klasik Kurşun Asit Aküler
Motorlu araçlarda en yaygın kullanılan akü çeşidi, klasik ıslak tip kurşun-asit akülerdir. Bu aküler tam kapalı (buşonları (eleman kapakları) açılabilen ve tam kapalı olarak iki çeşidi vardır. Bu akülerin daha iyi performans veren çeşidi ise kalsiyumlu akülerdir.
*Jelli Aküler
Otomotivde daha az yaygın ve teknelerde daha çok yaygın kullanılan bir diğer akü çeşidi ise “jelli aküler”’dir. Jelli aküler; bakım gerektirmez, sıvı elektrolit içermez ve bu sayede sızdırma yapmaz, daha az gaz salınımı yaparlar, su gerektirmezler, daha dayanıklıdırlar, daha fazla enerji üretim kapasitesine sahiptirler.
0 Yorumlar